ARTIKEL

De Klarinet 130 – jaargang 22 – september / oktober 2020

Verbinding tussen lichaam en geest

door Bart Watté

Klarinetvirtuoze Annelien Van Wauwe is één van de opkomende Belgische sterren. Ze is houder van verschillende prestigieuze onderscheidingen en staat met grote orkesten, dirigenten en kamermuziekpartners op internationale podia. Ze bouwt sinds 2016 een klarinetklas op in het Conservatorium van Antwerpen en is sinds 2020 ook aangenomen als hoofdvakdocent van het Conservatorium van Den Haag. Bart Watté sprak met haar af op een licht bewolkte namiddag in Brussel, wanneer België zijn laatste hittegolf eindelijk achter de rug heeft …

Annelien Van Wauwe is één van de opkomende Belgische sterren. Ze is houder van verschillende prestigieuze onderscheidingen en staat met grote orkesten, dirigenten en kamermuziekpartners op internationale podia. Ze bouwt sinds 2016 een klarinetklas op in het Conservatorium van Antwerpen en is sinds 2020 ook aangenomen als hoofdvakdocent van het Conservatorium van Den Haag. Bart Watté sprak met haar af op een licht bewolkte namiddag in Brussel, wanneer België zijn laatste hittegolf eindelijk achter de rug heeft …

Annelien, je hebt je hogere studies in het buitenland gedaan, maar waar is het voor jou begonnen?
Ik ben als kind begonnen in de Academie van Sint-Niklaas, bij Henri De Roeck, een ongelooflijk inspirerende klarinettist en leraar. Ik ben hem nog altijd dankbaar voor hoe hij mij op weg heeft geholpen.

Op een gegeven moment werd ik geselecteerd voor de YoTaM-beurs (Young Talented Musicians, BW), uitgereikt door de Vlaamse regering. Ik kreeg hierdoor waardevolle adviezen van gereputeerde musici als Greet Severens van het Lemmensinstituut Leuven en er was een budget aan verbonden. Dit diende om partituren te kopen en, belangrijker nog, masterclasses te betalen. Zo kon ik onder andere bij Alessandro Carbonare en Thomas Friedli les volgen. Uiteindelijk wou ik voor mijn hogere studies naar Sabine Meyer in Lübeck. Voor ik er ging voorspelen, had ik nog nooit les gevolgd bij haar, maar ik mocht beginnen. En zo ben ik op mijn achttiende verjaardag verhuisd naar Duitsland, waar ik zes jaar ben gebleven. De lessen bij Sabine Meyer waren van een geweldig hoog niveau. Ik herinner me dat we de eerste maanden bijna alleen maar op klank werkten. Na een maand was er al een serieuze evolutie in mijn klarinetspel hoorbaar. Later kon ik op Erasmus-uitwisseling naar het beroemde CNSM van Parijs1, bij Pascal Moraguès. Geweldige ervaring, maar daar heerste een heel andere mentaliteit.

Bedoel je vanuit de school of onder de studenten?
Beide. Het ligt volgens mij aan de identiteit van het Parijse conservatorium. De nadruk wordt gelegd op technische virtuositeit. Wie niet aan extreme vereisten voldoet, mag er zelfs niet beginnen. Ze willen hun niveau hoog houden en hierdoor is de druk op de studenten
 enorm. Ik weet zeker dat er tussen degenen die niet slagen voor de toelatingsproef, geweldige talenten zitten. Maar die worden daar helaas niet opgepikt, omdat ze op dat moment die technische bagage nog niet hebben.

Hoe lang ben je in Parijs gebleven? En bij wie volgde je daarna les?
Mijn Erasmus duurde een half jaar, maar ik heb Pascal Moraguès toch kunnen overtuigen om een half jaar langer bij hem les te mogen volgen. Toen ik hem Belgische chocolade beloofde, ging hij definitief akkoord … Tegelijkertijd volgde ik
 les in Rome, bij Alessandro Carbonare. Veel vermoeiende reizen over en weer en dan ben je de Italianen dankbaar voor hun cappuccino! Daarna ging ik naar Berlijn, bij Wenzel Fuchs en Ralf Forster, twee zeer inspirerende klarinettisten. De leraar die op mij echter de meeste indruk maakte, was Yehuda Gilad. Hij kon de technische aspecten van het klarinetspel heel helder uitleggen. In mijn eigen lesgeven vind ik dat ook erg belangrijk. Ik wil mijn studenten duidelijke tools en denkbeelden kunnen meegeven. En dan gaat het meestal om zaken die Yehuda Gilad me heeft bijgebracht. Eric Hoeprich moet ik ook vermelden, bij hem heb ik gestudeerd om de achttiende- en negentiende-eeuwse klarinet te leren kennen.

Tegenwoordig is er, terecht, veel aandacht voor het stimuleren van gendergelijkheid. Zo is er veel te doen over de overwegend mannelijke jury’s op wedstrijden. Is dat jou in je wedstrijdervaringen ook opgevallen?
Ik heb op wedstrijden eigenlijk nooit negatieve effecten ondervonden van het feit dat ik een vrouw ben. Het viel me achteraf wel op dat, naarmate de wedstrijden vorderden richting finale, het percentage vrouwen onder de overblijvers steeds kleiner werd. Vreemd, want in verhouding zie ik veel meer getalenteerde vrouwelijke klarinetstudentes dan wat die percentages zouden doen vermoeden! Misschien dat een ‘vrouwelijker’, minder robuuste manier van spelen vroeger niet zo aansloeg, ik weet het niet. Maar tegenwoordig is dat soort conservatisme gelukkig aan het verdwijnen.

Iets anders: je staat bekend als fervent beoefenaar van yoga. Hoe ben je daarmee begonnen?
Toen ik in Berlijn studeerde aan de Hochschule für Musik Hanns Eisler, kreeg ik op een gegeven moment een lichte vorm van tendinitis. Toen kwam ik in contact met het Centrum für Musikmedizin. Dit Centrum biedt in samenwerking met de Hochschule allerlei cursussen aan om muziekstudenten zo goed mogelijk fysiek en mentaal te ondersteunen. Zo leerde ik onder andere yoga, pilates, ademtechniek en Alexandertechniek kennen. Sindsdien beoefen ik dagelijks yoga.

Merk je verschillen sinds je aan yoga doet? Ben je rustiger op het podium?
Ik heb nooit last gehad van podiumangst, maar ik merk wel dat yoga mij een open en alerte geest geeft. Dat maakt me meer geconcentreerd en komt mijn présence op het podium ten goede. Zo zit ik veel meer in de muziek. Iemand die angstig is, gaat gebukt onder de druk die bij het performen komt. Terwijl je er gewoon moet gaan staan en jezelf laten zien en horen! Je lichaam kennen en onderhouden, helpt om een positief en sterk gevoel te ontwikkelen. Als leraar heb ik dankzij yoga een goed oog ontwikkeld voor iemands houding of ademhalingstechniek. Ik merk ook dat studenten beter begrijpen hoe ze aan hun ademhaling moeten werken, als ze zich bewust zijn van hun lichaam.

Je hebt onlangs enkele opwarmingsvideo’s online gezet, waarin yoga een belangrijke rol speelt (Zie www.youtube.com/annelienvanwauwe). De video’s zijn op vraag van het Conservatorium van Glasgow gemaakt, nadat ik daar een masterclass had gegeven. Ik heb ze opgenomen toen we door corona niet meer rechtstreeks met studenten mochten werken. Het is een soort flow met klarinet, de opwarming die ik zelf ook doe. Ik heb al veel positieve reacties ontvangen van klarinettisten, die zich na enkele weken al fitter en beter voelden. De fysieke belasting van het klarinet spelen kan je met topsport vergelijken. Het is ook dan ook belangrijk dat je je lichaam hiervoor klaarmaakt! Yoga helpt daarbij. Ik vind het heel belangrijk om een verbinding tussen lichaam en geest te hebben. Je lichaam moet goed werken en je hebt openheid van geest nodig voor expressie. Op een uitvoering moet dus alles in evenwicht zijn. Ook je gevoels- en ervaringswereld speelt mee, dus een leven naast het musiceren is ook belangrijk. Ik merk vaak dat muzikanten die naast hun muziek met interessante dingen bezig zijn, ook op hun instrument meer te vertellen hebben.

Naast je drukke carrière als uitvoerder, ben je hoofdvakdocente bij meerdere conservatoria en geef je regelmatig masterclass. Lesgeven is dus een echte passie.
Het is in de eerste plaats fijn om mensen te helpen in hun groei als muzikant. Ik heb een ongelooflijk respect voor orkestmuzikanten en heb zelf vaak in vooraanstaande orkesten gespeeld. Maar ik voel dat ik het gelukkigst ben als soliste, docente of kamermuzikante. Vandaar dat ik die weg ingeslagen ben. Ik ben in 2016 in Antwerpen begonnen en komend academiejaar begin ik in Den Haag, net als Olivier Patey (soloklarinettist Concertgebouworkest, BW). Daardoor ben ik dus collega van Eric Hoeprich geworden!

Hoe zou je jezelf als docent omschrijven?
Ik geloof rotsvast in positieve pedagogiek. Het heeft geen zin om een leerling naar beneden te halen en te verwachten dat die dan vooruitgang gaat boeken. Het is enorm belangrijk om te werken vanuit iemands eigenheid en talenten. Je moet studenten de vrijheid geven om
 te zoeken en zichzelf te ontwikkelen. Mét de tools die je als leraar aanreikt, vandaar dat je zo goed als alles moet kunnen
uitleggen. Het is belangrijk dat een student zichzelf leert inschatten: welk repertoire plan ik op een concert, wat is nu nog moeilijk, maar ideaal om van te leren, enzovoorts.

De arbeidsmarkt is de laatste decennia erg geëvolueerd. Hoe kan een muziekstudent zich volgens jou, naast hard studeren, optimaal voorbereiden op het werkende leven?
Ik vraag aan mijn leerlingen om een ‘Career Checklist’ samen te stellen. Het komt er op neer dat je voor jezelf probeert op te schrijven wat je later allemaal wil gaan doen. Ik heb zelf eens geteld en ik kwam uit bij een dertigtal mogelijke jobs. De helft had rechtstreeks te maken met klarinet, in de andere gevallen ging het om com
binaties met lesgeven, sport en organiseren. Als je passies klarinet
spelen en yoga zijn, ontwikkel je dan in die richtingen! Wil je graag gaan lesgeven en dirigeren, of heb je talent voor jazz, doe daar iets mee. Alleen al als klassiek klarinettist moet je veelzijdigheid ontwikkelen. Mijn leerlingen zullen in Den Haag bijvoorbeeld les krijgen van Eric Hoeprich, om kennis te maken met achttiende- en negentiende-eeuwse klarinetten. Er zijn minder orkestaudities dan vroeger, waar meer en meer kandidaten aan deelnemen. Enkel daarop inzetten is met andere woorden riskant! Je moet dus inventief, ondernemend én flexibel zijn. Zeker in deze coronatijden!

Corona is inderdaad dé bepalende factor voor 2020. Hoe ervaar jij deze periode?
We leven momenteel in een gigantische
 crisis, waarvan we het einde nog niet zien. Wat ik het meeste mis, is het rechtstreekse contact met publiek en studenten. Als uitvoerder kan je intense emoties en expressie duidelijker voelen tijdens een live-concert. Het publiek zelf wil ook terug concerten, dat heb ik al ondervonden. Eind augustus speelde ik met mijn Carousel Chamber Music Ensemble een zelf georganiseerd, coronaproof concert. Toen we hiervoor gingen repeteren, zagen enkele mensen ons voorbijwandelen met onze instrumentenkoffers. Ze kwamen direct naar ons toe en vroegen vol verwachting of er een concert doorging.

Hoe heb je je lesgeven aangepast?
Online lesgeven doe ik eigenlijk niet graag, omdat je door een haperende connectie of ontoereikend opnamemateriaal niet realistisch kan werken. Zelf vroeg ik mijn studenten om opnames van zichzelf te maken en mij die te mailen, zodat ik iets representatiefs had om feedback op te geven. Je hebt een e-learningsysteem nodig met goede camera’s en microfoons om het echte werk te benaderen. Maar net zoals bij concerten: contact is zo belangrijk!
 Ik merk de impact van corona ook bij mijn studenten, die ongerust zijn omdat ze perspectief missen. De logica in de maatregelen is soms ver te zoeken. In Duitsland en Oostenrijk gaan grote festivals en concerten in aangepaste vorm door. Iedereen wordt voor een concert op corona getest, ook het publiek. Als je geen oplossingen zoekt, ga je ze niet vinden! Iedere concertlocatie vraagt zijn eigen maatregelen. Vandaar ook mijn hashtag #BeslisMetMate. Je hebt geen overdreven inperkingen nodig, als je in iedere individuele situatie de nodige aanpassingen kan doen. Politici moeten hierin hun verantwoordelijkheid nemen.

Je had in het najaar enkele projecten met orkest. Gaan die onder aangepaste vorm door?
Eén van de werken waarmee ik in het najaar op tournee ga, is het concerto van Finzi met het Symfonieorkest van Vlaanderen onder leiding van Kristiina Poska. We spelen dit onder meer in het Concertgebouw te Amsterdam op 22 november. Finzi’s concerto voor klarinet en strijkorkest kan met meer of minder strijkers worden uitgevoerd. Ook spelen we op de meeste locaties twee concerten na elkaar, om meer mensen te bereiken.

Daarnaast heb ik, met de geldprijs die verbonden is aan de Borletti-Buitoni Award, een compositie-opdracht gegeven aan Wim Henderickx. Het zal een concerto zijn voor bassetklarinet, electronics en orkest, getiteld ‘Sutra’. Dit neem ik op, samen met het concerto van Mozart, met het NDR-Orchester Hannover. De cd-release is voorzien voor de lente van 2022. De première zal plaatsvinden met het BBC Scottish Symphony Orchestra, in samenwerking met BBC Radio 3, dat mee de opdracht ondersteunde. Misschien in aangepaste orkestbezetting, afhankelijk van de coronamaatregelen.
Je vertelde me dat je ook goed nieuws mag onthullen! Wat gaat er gebeuren? Wel, ik ben heel blij en vereerd dat ik met mijn cd Belle Epoque, de ‘Opus Klassik Preis’ gewonnen heb in de categorie ‘beloftevolle jonge artiest van het jaar’ (Nachwuchskünstler, red.)! Deze prijs zal worden toegekend in oktober op een gala-evenement te Berlijn. Ik speel dan een soloconcert met het Konzerthausorchester Berlin, dat wordt uitgezonden op televisie. Het label waarvoor ik opneem, Pentatone, was ook opgetogen, aangezien we in drie categorieën waren genomineerd! Dit zal voor extra promotie zorgen. Het is geweldig om deze erkenning te krijgen, zeker omdat een cd opnemen veel voorbereiding vraagt.

Inderdaad prachtig nieuws! Nog een laatste vraag: je organiseert in het najaar een masterclass, ten voordele van een goed doel. Heeft deze definitief vorm gekregen?
Ja, gelukkig wel! Ik heb onlangs bevestiging gekregen dat, met de nodige corona
maatregelen, alles kan doorgaan op 2 en 3 oktober in mijn geboortestad Hamme. De opbrengst gaat naar ‘Kom op tegen Kanker’. Ik heb vorig jaar mijn vader verloren aan deze ziekte, dus dit heeft voor mij een speciale betekenis. Deelname aan de masterclass op 2 oktober is open voor het niveau conservatorium of net daaronder en kost € 85. Je kan ook als luisteraar komen, dat kost € 10 per sessie. Op 3 oktober spelen we het Octet van Schubert met Carousel. Reserveren is verplicht, via ensemblecarousel@gmail.com. Iedereen is welkom!

Masterclass klarinet ten voordele van ‘Kom op tegen Kanker’
Vrijdag 2 oktober in B&B La Corderie, Hoogstraat 23 – B-9220 Hamme
Aanmelding (verplicht) via: ensemblecarousel@gmail.com
Actieve deelname € 85 (45 min. masterclass)/ passieve deelname € 10 per luistersessie

Benefietconcert door Carousel Chamber Music Ensemble: Franz Schubert: Octet D.803
Zaterdag 3 oktober 20.00 uur in Heilig Hartkerk, B-9220 Hamme

Meer info over Annelien, haar concerten en projecten én de masterclass in Hamme:
www.annelienvanwauwe.com / www.carousel-ensemble.com






@