De Klarinet 129 – jaargang 22 – juli / augustus 2020

Een leven lang muziek!

Alex Simu schrijft in dit artikel over zijn ontmoeting met Christos Tsiftsis – in het Grieks: Χρήστος Τσιφτσής. Op zijn 83e is Christos nog steeds een zeer actieve klarinettist die voor zichzelf nieuwe uitdagingen zoekt. Alex was zo onder de indruk dat hij het verhaal van zijn ontmoeting graag deelt.

Ik dacht dat ik een klarinet ging kopen, maar het werd uiteindelijk veel mooier dan dat. In september 2019 reageerde ik op een Marktplaatsadvertentie en ging ik richting Utrecht om te kijken naar een instrument dat me interessant leek voor mijn verzameling.

Christos verloor in de zomer van 2019 plotseling zijn vrouw en raakte hierdoor gedemotiveerd om nog verder te gaan met klarinet spelen en hij had besloten zijn instrumenten een voor een te verkopen.

We zaten heel rustig in de woonkamer en hij vroeg me heel direct: “Kun jij spelen?”. En ik antwoorde beleefd en rustig: “Ja, ik kan spelen”. Hij keek wat bedenkelijk naar mij: “Op deze klassieke klarinet?”, waarop ik twijfelachtig antwoordde: “soms, maar niet echt” en hij was niet overtuigd. Ik pakte de klarinet en nadat ik had vastgesteld dat alles goed werkte, besloot ik een paar Roemeense, Bulgaarse en Turkse melodieën te spelen in een snelle, interessante medley. Ik was nog niet klaar met de derde melodie of Christos springt van z’n stoel en zegt: “Jij kunt spelen!” Hij haalde diep adem en voegde toe: “Ik kan ook spelen, wacht even.”
De spanning was voelbaar in de kamer, zijn dochter en schoonzoon hadden een speciale gezichtuitdrukking …Christos rende naar zijn kamer, kwam terug met een van z’n klarinetten: een instrument van twee eeuwen oud, hij begon een prachtige Griekse melodie te spelen die me diep raakte. Ik begreep later dat dit de eerste keer sinds maanden was dat hij weer speelde. We gingen samen spelen, twee generaties, één hart en één in muziek. We werden vrienden en hij is nu als familie voor mij, ik zie hem als mijn ‘klarinetopa’.

Muziek is een vriend voor het leven, zij kan altijd elk gat dichten en je geluk en plezier brengen of het verdriet verzachten. Nu, op z’n 83e, vult Christos zijn dagen met het spelen op zijn klarinetten en andere instrumenten. Hij repareert nog steeds instrumenten en ontwerpt ook nieuwe! Zijn liefde voor de klarinet is oneindig. Ik laat je in dit artikel kennismaken met hem en zijn visie op het muziekleven en de klarinet. Als je je geïnspireerd voelt, dan kun je contact met me opnemen en dan kunnen we hem samen gaan bezoeken. Hij zal blij zijn om geïnteresseerde spelers te ontmoeten en leert je graag hoe je een Griekse taqsim (soort melodische improvisatie, red.) speelt. Of iets van de volksmuziek die hij speelde toen hij de wereld door trok met zijn ensemble. Wij klarinettisen, wij vormen een grote familie!

Wanneer ben je begonnen met klarinet?
Toen ik ongeveer zeven jaar was, ben ik begonnen met verschillende blaasinstrumenten, zoals fluit en doedelzak. Er waren vroeger in ons dorp veel schaapherders. Ook mijn ouders hadden schapen. Als ik mee ging met mijn ouders en de schapen nam ik altijd een fluit mee. Zo heb ik fluit leren spelen. Die maakten we zelf. We gingen hout zoeken en holden de takken uit met vuur en een stuk ijzer. Onze handen verbrandden, maar dat vonden we niet erg: zo leuk vonden we het om de instrumenten zelf te maken en muziek te kunnen spelen.

Hoe ben je aan je eerste klarinet gekomen?
Mijn eerste klarinet hebben mijn ouders van iemand uit een naastgelegen dorp gekocht toen ik ongeveer 7 jaar oud was. Ik ben nu 83 en weet zijn naam nog, die vergeet ik nooit meer, zo blij was ik. Ik was zo trots en blij met mijn klarinet dat ik ermee onder mijn arm over straat ging lopen, terwijl ik nog niet eens kon spelen. Deze klarinet was niet heel goed, maar dat was niet erg. Ik was al blij dat ik er eentje had. Met deze begon ik een beetje te leren spelen en oefenen. Een paar jaar later wilde ik heel graag een goede klarinet, maar daar hadden mijn ouders geen geld voor. Daarom ging ik stiekem een schaap verkopen in een ander dorp en van het geld kocht ik een goede klarinet. Dat was mijn eerste goede instrument. Mijn ouders waren wel boos, maar ik was zo blij met mijn nieuwe klarinet, dat ik het niet erg vond dat ze boos waren.

Hoe kwam je op het idee om klarinet te spelen?
Vrienden uit mijn dorp speelden al fluiten en doedelzak en dat vond ik heel leuk. Later kwamen er wel meer klarinettisten in ons dorp. Ook een vriend van mij speelde al klarinet, dat vond ik zo mooi. Toen wilde ik dat ook heel graag. En als er een feest of bruiloft was in ons dorp, dan kwam er een muziekgroep met een klarinettist erbij. Ik ging naast de muzikanten zitten en keek en luisterde de hele avond naar de klarinet. Vaak duurde een bruiloft wel drie dagen. Dan zat ik ook elke dag naast de muzikanten als klein jongetje.

Wat was het moeilijkste dat je moest leren of doen met de klarinet?
Omdat ik op heel jonge leeftijd was begonnen met fluiten en doedelzakken, ging het met de vingers iets makkelijker. Maar het blazen heb ik heel veel geoefend. Het was in het begin wel moeilijk om een goed geluid te krijgen.

Wat heeft klarinetspelen in je leven gebracht?
Een goed gevoel, zowel om ernaar te luisteren als om het te spelen. Het is mijn leven, al vanaf dat ik kind was: ik was de hele dag buiten en loop nog steeds graag over straat met fluiten en klarinetten. Net als vroeger. Muziek is als zuurstof voor mij: ik kan niet leven zonder klarinet. Ook als ik me niet zo goed voel, dan ga ik klarinet spelen, dan gaat het weer veel beter. Ik kan me geen leven voorstellen zonder blaasinstrumenten en vooral de klarinet.

Wil je ons iets vertellen over wat je meemaakte tijdens het klarinetspelen?
Ik heb zo veel opgetreden: op feesten, bruiloften, et cetera. En als ik aan het spelen was, vergat ik meestal te stoppen met spelen. Dus ik kon een half uur door spelen zonder te stoppen. Ook kon ik de hele avond doorspelen zonder pauze. De andere muzikanten in de groep wilden af en toe pauze, maar ik wilde alleen maar doorspelen. Iemand zei voor de grap: “Hij speelt zo lang door, haalt hij geen adem? Hoe blaast hij zo lang door? Als je hem in het water gooit, dan verdrinkt hij niet: zo lang kan hij zonder adem te halen.”

Hoe voelt het dat je 83 bent en nog steeds zo mooi speelt? Geniet je er nog steeds van?
Ik geniet nog steeds heel erg. Vooral buiten in de natuur. Tegenwoordig heb ik een tuin met een tuinhuisje en daar kan ik de hele dag spelen. Binnen in huis is lastig, dan krijgen de buren last. In de zomermaanden ben ik daar elke dag. Er komen wel eens mensen langs die mij horen spelen, ze komen dan kijken, praten erover en stellen vragen. Soms willen ze ook leren spelen en dan leer ik ze het. Ik vind het leuk om dat te doen.

Wat is jouw favoriete muziek om te spelen?
Volksmuziek, geen moderne muziek. Griekse volksmuziek. Muziek met Aziatische, Arabische en Oost-Europese invloeden, Balkan- en Anatolische muziek.

Waarom ben je begonnen met het maken van instrumenten?
Ik vond klarinetten geweldig, maar die moderne klarinetten hebben soms te veel kleppen. Toen dacht ik: waarom ga ik niet proberen een eigen klarinet te maken? Dan kan ik ze maken zoals ik het wil. Ik wilde klarinetten zonder bepaalde kleppen, wat eenvoudiger.

Wat voor soort instrumenten heb je gebouwd?
Doedelzakken, klarinetten en fluiten. En reviseren vind ik altijd leuk om te doen. Als het een beetje kapot is en ik kan het weer in orde maken, dan geeft het me een goed gevoel.

Wat vind je van de moderne klarinetten? Wat wil je delen met betrekking tot jouw bouwervaring?
Binnenkant: de afmetingen zijn hetzelfde, geen bijzondere veranderingen. Buitenkant: er zijn andere systemen gekomen, maar de oude systemen vind ik beter. Allerlei kleppen die erbij zijn gekomen, zijn voor de sier. En de kwaliteit van de vroegere klarinetten was beter door bijvoorbeeld de houtsoort. Nu wordt er vaker een andere soort hout gebruikt.

Wat zou je aanraden aan mensen die nu klarinet beginnen te spelen?
Doorzetten, ook als je het lastig vindt om te leren. Veel oefenen, vooral de blaastechniek, dus niet alleen focussen op de vingers. De vingers losjes houden, niet stijf en hard drukken. Iemand vinden die goed les kan geven. Speel met gevoel. Leer liedjes uit je hoofd te spelen en speel niet alleen door precies de noten te lezen. En veel oefenen/spelen natuurlijk. En als het mogelijk is: probeer goede spullen te gebruiken, zoals een goed mondstuk en goede rieten. Het helpt ook om veel te kijken en luisteren naar goede, ervaren klarinettisten. Zo kun je dingen leren over de techniek bijvoorbeeld. En vraag om tips aan goede klarinettisten.